برای اولین بار در ماه خرداد ۱۳۹۲، در دوران ریاست‌جمهوری حامد کرزی، امنیت ملی افغانستان اعلام کرد که اکبرجان بلوچ، یکی از سرگروه‌های جیش‌العدل را همراه با سه مرد مسلح دیگر در ولایت نیمروز دستگیر کرده است.

یکی از اعضای شورای امنیت ملی دولت سابق افغانستان به افغانستان اینترنشنال گفت که پس از دستگیری سرگروه جیش‌العدل در نیمروز، حامد کرزی در مرداد همان سال برای شرکت در مراسم تحلیف حسن روحانی، رییس‌جمهوری سابق ایران، به این کشور رفت و پس از بازگشت از آن‌جا، جیش‌العدل را یک سازمان ممنوعه در افغانستان اعلام کرد.

به گفته منبع، حامد کرزی با امضای یک حکم به سه نهاد امنیتی دستور داد که با اعضای جیش‌العدل مانند اعضای گروه‌های مسلح مخالف دولت افغانستان برخورد کنند.

او اضافه کرد تا بهمن ۱۳۹۴، جیش‌العدل به‌عنوان یک گروه مخالف دولت جمهوری افغانستان شناخته می‌شد، اما پس از آن، رییس‌جمهور محمد اشرف غنی بر اساس یک دستورالعمل، این گروه را از فهرست تهدیدهای جدی علیه افغانستان بیرون کرد و برخورد نهادهای امنیتی با این گروه نیز تغییر کرد.

یک مامور ریاست امنیت ملی افغانستان در ولایت فراه در دوران جمهوری اسلامی افغانستان می‌گوید که از ۱۳۹۴ تا ۱۳۹۶، در فراه، نیمروز و هلمند درگیری‌هایی میان جیش‌العدل و طالبان رخ داد و به هر دو طرف آسیب وارد شد.

یکی از اعضای پیشین شورای امنیت ملی نیز به افغانستان اینترنشنال تایید کرد که دولت نگرش منفی نسبت به جیش‌العدل نداشت و از این گروه در سیستان و بلوچستان و برخی دیگر از مناطق مرزی برای حمله به مخفیگاه‌های طالبان استفاده می‌کرد.

او اضافه می‌کند که در ۲۹ اسفند ۱۳۹۵، گروه جیش العدل، انفجار مدرسه العمریه در نصرت‌آباد سیستان و بلوچستان را به درخواست دولت جمهوری افغانستان انجام داد.

این مدرسه را ابراهیم صدر، فرمانده سرسخت طالبان، در سال ۲۰۰۸ ساخته بود. یکی از مقام‌های پیشین اطلاعاتی که نخواست نامش فاش شود، به افغانستان اینترنشنال گفت: «این مدرسه یک مرکز عملیاتی-اطلاعاتی مخفی بود که ایران از آن حمایت مالی و لجستیکی می‌کرد و هدف آن این بود که حضور خود را در مرزهای مشترک افغانستان و ایران گسترش دهد و از نفوذ امریکا در ایران جلوگیری کند.»

پس از انفجار، آن مدرسه بسته شد و به جای آن مدرسه دیگری در خواجه مسک سیستان و بلوچستان افتتاح شد که تا سال ۲۰۲۱ به فعالیت خود ادامه داد.

یکی دیگر از مقام‌های پیشین ریاست عمومی امنیت ملی گفت که اکبرجان بلوچ، سرگروه دستگیرشده جیش‌العدل در دوران حکومت حامد کرزی، در سپتامبر ۲۰۱۷ به طور مرموزی درگذشت و سه نفر دیگر از اعضای این گروه به منطقه امنیتی شش‌درک کابل منتقل شدند.

به گفته او، سه نفر دیگر از اعضای این گروه به نام‌های «دلمراد، لاشار و مرادبخش» تا پیش از سقوط دولت جمهوری در بازداشت بودند، اما دیدارهایی با دیگران داشتند: «که دلمراد از اعضای مهم جیش‌العدل به شمار می‌رفت.»

انتظارالله [نام مستعار] یکی از افرادی که رابط میان امنیت ملی دولت جمهوری افغانستان و جیش‌العدل بود پس از سقوط جمهوری اسلامی افغانستان به عراق مهاجرت کرده است.

او در مصاحبه با افغانستان اینترنشنال گفت برخی از اعضای جیش‌العدل در دوره دولت جمهوری در کنر، ننگرهار، کابل، هرات و چندین منطقه دیگر آزادانه رفت‌وآمد می‌کردند.

منبع می‌گوید که بسیاری از اعضای مسلح جیش‌العدل مستقر در افغانستان و گروه‌های کوچک جیش‌العدل از مناطق هوشاپ، گجک، پنجگور، مند و سایر مناطق بلوچستان، سه ماه پیش از سقوط دولت جمهوری، در تربت با نمایندگان طالبان نشستی برگزار کرده بودند.

انتظارالله می‌گوید در این باره که جیش‌العدل با طالبان در این نشست به چه نتیجه‌ای رسیدند اطلاعاتی ندارد، اما پس از آن نشست، هیچ جنگی میان جیش‌العدل و طالبان رخ نداد.

با این حال رحمت‌الله نبیل، رییس پیشین امنیت ملی افغانستان، در ۱۶ مرداد ۱۴۰۰، پس از سقوط ولایت نیمروز، در صفحه اکس خود نوشت: «براساس منابع معتبر، با وجود اختلافات میان گروه سنی افراطی جیش‌العدل (که با ایران درگیر است) و طالبان افغان، دستگاه اطلاعاتی پاکستان (آی‌اس‌آی) حدود ۶۰۰ جنگجوی جیش‌العدل را با تجهیزات نظامی از دالبندین، نوشکی، ماشکیل و پنجگور بلوچستان به نیمروز، هرات و فراه اعزام کرده است تا از طالبان حمایت کنند.»

مقام‌های دولت پیشین افغانستان گفته‌اند که ایران به طالبان در برابر حکومت پیشین افغانستان و متحدان آن کمک می‌کرد.

در میان طالبان، در مورد جیش‌العدل و ایران دو دیدگاه متفاوت وجود دارد. طالبان قندهاری تحت حمایت ایران مخالف جیش العدل هستند، اما گروه حقانی مخالفتی با جیش‌العدل ندارد.

کیهان بلوچ [نام مستعار]، عضو سابق جیش‌العدل که دو سال از دوران حکومت جمهوری را در کابل سپری کرده و هم‌اکنون در عراق زندگی می‌کند، به افغانستان اینترنشنال گفت که حتی در دوران جمهوری نیز برخی از طالبان قندهاری در فراه، نیمروز، غزنی و هلمند با آن‌ها جنگیده‌اند.

یک منبع بلندپایه از وزارت خارجه افغانستان تحت کنترل طالبان به افغانستان اینترنشنال گفت که در ماه مرداد ۱۴۰۰ حسین امیر عبداللهیان، وزیر امور خارجه پیشین ایران، با مقام‌های بلندپایه طالبان در تهران ملاقات کرد و یکی از مسائل مهم مورد بحث، فعالیت‌های جیش العدل بود. به گفته منبع، در این نشست‌ها ملا عبدالغنی برادر، معاون ریيس‌الوزرای طالبان و امیر خان متقی، وزیر امور خارجه این گروه نیز حضور داشتند. در این نشست، طالبان وعده دادند که اعضای جیش‌العدل را در افغانستان سرکوب کنند و بر نظارت امنیتی و اطلاعاتی مشترک در مرز ایران تاکید کردند.

منبع وزارت امور خارجه طالبان افزود که خرداد ۱۴۰۱، امیر خان متقی، وزیر امور خارجه طالبان، در راس یک هیات به تهران سفر کرد و علاوه بر وزیر خارجه پیشین ایران، با تعدادی از مقام‌های ایرانی نیز گفت‌وگو کرد. یکی از موضوعات مهم این گفت‌وگوها، از بین بردن گروه جیش‌العدل در افغانستان و مسئله دستگیری ۱۱ سرگروه آن بود.

منبع وزارت خارجه می‌گوید که علی شمخانی، مشاور شورای عالی امنیت ملی ایران، در ماه ادریبهشت ۱۴۰۱ به افغانستان سفر کرد و با ملا محمد حسن آخوند، رییس‌الوزرای طالبان، عبدالغنی برادر، معاون ریيس‌الوزرا، امیرخان متقی، وزیر امور خارجه و ملا یعقوب مجاهد، وزیر دفاع طالبان ملاقات کرد.

مشاور شورای عالی امنیت ملی ایران با وزیر دفاع طالبان، درباره فعالیت و محدودیت‌های گروه‌های مسلح جیش‌العدل و داعش در مرز مشترک ایران و افغانستان صحبت کرد. در این سفر، مقام‌های طالبان به ایران اطمینان دادند که جیش‌العدل را نابود خواهند کرد.

به گفته منبع، آخرین سفر مقام‌های ایرانی در بهمن ۱۴۰۳ انجام شد، که در آن سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، با ملا محمد حسن آخوند، امیر خان متقی و ملا یعقوب مجاهد ملاقات کرد. منبع می‌افزاید که در این سفر، وزیر امور خارجه ایران از طالبان برای اقدام علیه جیش‌العدل سپاسگزاری کرد.

در تمامی این ملاقات‌ها، مقام‌های جمهوری اسلامی ایران با سراج‌الدین حقانی، وزیر داخله طالبان، دیدار نکرده‌اند و همچنین حقانی به آنان درخواست ملاقات نداد.

کیهان بلوچ، از اعضای پیشین جیش‌العدل، می‌گوید که اعضای شبکه حقانی به گروه جیش‌العدل به چشم دشمن نگاه نمی‌کنند و یکی از رهبران مهم این گروه، زارو بلوچ، به همراه هشت نفر دیگر در حال حاضر در مهمان‌سرای شبکه حقانی در کابل زندگی می‌کنند.

این ادعاها نشان می‌دهد که بخش‌هایی از طالبان با فعالیت‌های جیش‌العدل همدلی دارند و ممکن است این گروه را به‌ عنوان ابزاری علیه ایران استفاده کنند.

طالبان قندهاری که به ملا هبت‌الله وفادار هستند، مخالف جدی فعالیت‌های جیش‌العدل هستند. منابع می‌گویند که طالبان قندهاری ۱۱ عضو این گروه، از جمله دو سرگروه آن، پیرزاد و چاکر، را بازداشت و در قندهار زندانی کرده‌اند. این اقدام به‌عنوان یک گام مهم برای کاهش نگرانی‌های امنیتی ایران تلقی می‌شود.

فرمانده پیشین پلیس مرزی دولت جمهوری افغانستان به افغانستان اینترنشنال گفت که ایران از سال‌ها پیش جیش‌العدل را تهدیدی جدی امنیتی می‌داند. اگرچه ایران تلاش می‌کند روابط خود را با طالبان بهبود بخشد، مسئله جیش‌العدل باعث کاهش اعتماد میان آن‌ها شده است.

او افزود: «اگر شما ملاقات‌ها و سفرهای مقام‌های ایرانی با طالبان را پیگیری کنید، به وضوح مشخص است که ایران روابط خوبی با طالبان قندهاری دارد و تصور می‌کند که شبکه حقانی حامی جیش‌العدل است.»

او گفت که این اختلافات در داخل طالبان نشان‌دهنده این است که آنها در سیاست خارجی موضع واحدی ندارند: «اگر شبکه حقانی به حمایت از جیش‌العدل ادامه دهد، روابط میان طالبان و ایران به‌زودی به خطر خواهد افتاد. زیرا همکاری آنها تنها براساس منافع است و از نظر مذهبی مخالف یکدیگر هستند».

پس از برگزاری نشست شورای امنیت سازمان ملل، مقام‌های پاکستانی و امریکایی از جمله دونالد ترامپ، رییس‌جمهور جدید امریکا، مایکل مک‌کال، رئیس کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان امریکا و برخی دیگر از مقام‌ها نگرانی‌هایی را درباره سلاح‌های باقی‌مانده امریکا در افغانستان ابراز کردند.

وزارت امور خارجه پاکستان ۱۰ بهمن ۱۴۰۳ اعلام کرد که پس از خروج نیروهای امریکایی از افغانستان در ماه مرداد ۱۴۰۰، جنگجویان مسلح تحریک طالبان پاکستانی (تی‌تی‌پی) از سلاح‌های امریکایی در حملات خود در خاک پاکستان استفاده کرده‌اند.

منابع مختلف به افغانستان اینترنشنال تایید کرده‌اند که در زمان سقوط دولت جمهوری اسلامی افغانستان، مقداری از سلاح‌های امریکایی به دست جیش‌العدل افتاد.

معاون عملیات امنیت ملی فراه در زمان دولت جمهوری می‌گوید که در ۱۲ و ۱۳ مرداد ۱۴۰۰، برخی از نیروهای مرزی هشت پایگاه مرزی بزرگ (۱۰۲ عابد، ۲۱۰ سرباز، ۴۴۲ انتظار، ۹۱۲ شاهین، ۳۲۱ استحکام، ۲۳ میهن، ۴۱ سارو، ۹۹ رازق) را ترک کردند و برخی از سلاح‌ها به دست جیش‌العدل افتاد.

او می‌گوید اطلاعاتی که آن‌ها پس از سقوط این پایگاه‌ها به دست آوردند نشان می‌دهد که این سلاح‌ها به منطقه ماهی‌رود در خراسان جنوبی منتقل شده‌اند.

به گفته منابع، در این پایگاه‌ها و مقرها، ۳۴۲ قبضه آرپی‌جی، ام‌۱۶ و ام‌۴، کلاشینکوف و چند نوع سلاح دیگر موجود بود که پس از سقوط پایگاه‌ها، تقریبا تمام سلاح‌ها به دست دوستین بلوچ، یکی از سرگروه‌های شاخه شیخ ضیایی جیش‌العدل افتاد.

ملا برهان، فرمانده طالبان در فراه که هم‌اکنون در صفوف طالبان در فراه فعالیت می‌کند، به یک خبرنگار آزاد در کابل تایید کرد که تعدادی سلاح به دست جیش‌العدل افتاده است، اما آن‌ها در همان زمان اقدام کرده‌ و سه نفر از افراد دوستین بلوچ را دستگیر کرده‌اند. یکی از آن‌ها در ۱۷ مهر ۱۴۰۰ در ازای تعدادی سلاح آزاد شده است. او اطلاعات دقیقی درباره تعداد سلاح‌ها ندارد.

یکی از اعضای شورای ولایتی نیمروز که در زمان سقوط دولت جمهوری در این ولایت حضور داشت به افغانستان اینترنشنال گفت که در ۱۱ مرداد ۱۴۰۰، جگرن غفور شاه، از فرماندهان ارتش افغانستان، با یکی از سرگروه‌های جیش‌العدل، بالاج، به توافقی دست یافت و تعدادی از پایگاه‌ها و مقر خود را ترک کرده و به همراه نزدیکانش به ایران پناه برد.

این عضو سابق شورای ولایتی می‌گوید که در ۱۲ مرداد ۱۴۰۰، گزارش‌های ارائه شده در جلسه امنیتی در دفتر والی، حاکی از آن بود که حدود ۱۲۰۰ قبضه سلاح سبک و سنگین از جمله ۱۳ خودروی رنجر و ۱۰ نفربر هاموی در این تیپ باقی مانده بود که بیشتر آن‌ها به دست سرگروه بالاج از جیش‌العدل افتاد و در عوض جگرن غفور شاه و ۱۷ نفر دیگر از افرادش به ایران رفتند و به خاطر ترک خدمت پول نقد دریافت کردند که مبلغ دقیق آن مشخص نیست.

افغانستان اینترنشنال از جگرن غفور شاه که هم‌اکنون در فرانسه زندگی می‌کند درباره این قضیه پرسید. او گفت که در ۱۰ مرداد ۱۴۰۰، تعدادی از جنگجویان پشتون و بلوچ به واسطه بزرگان قومی خود را به‌عنوان نمایندگان طالبان معرفی کرده و از آن‌ها خواستند برای جلوگیری از جنگ، منطقه را ترک کنند.

او گفت که آنها سلاح‌های خود و مقرشان را به بزرگان قومی سپردند و از طریق مرز به سمت ایران رفتند.

یک عضو شورای امنیت ملی دولت جمهوری افغانستان در زمان سقوط دولت در ۱۵ مرداد ۱۴۰۰ گفت که در نشست شورای امنیت ملی تحت رهبری اشرف غنی در مورد ترک پایگاه‌ها و فروش سلاح‌ها در ولایت‌های نیمروز، فراه، هرات و چند ولایت دیگر بحث شده بود، اما به طور دقیق اشاره‌ای به جیش‌العدل نشد.

یک مقام وزارت دفاع طالبان طالبان نیز گفت که در بررسی اسناد باقی‌مانده دولت جمهوری در مورد سلاح‌ها، بخش عمده‌ای از سلاح‌ها از نیروهای مرزی در ولایت‌های نیمروز، فراه و هرات گم شده است.

او افزود که این سلاح‌ها در زمان سقوط دولت جمهوری گم شدند.

نیروهای مرزبانی جمهوری اسلامی ۸ مرداد ۱۴۰۳ چهار عضو جیش‌العدل را در منطقه خاش بازداشت کردند که به سلاح آمریکایی ام۴ مجهز بودند.

در ۱۷ بهمن ۱۴۰۳ هم، گروه جیش‌العدل ویدیویی منتشر کرد که در آن تعدادی از اعضای این گروه مجهز به سلاح‌های امریکایی دیده می‌شدند.

وزارت امور خارجه پاکستان در بهمن ۱۴۰۳ اعلام کرد که پس از خروج نیروهای امریکایی از افغانستان، سلاح‌های پیشرفته باقی‌مانده امریکا در افغانستان به دست «گروه‌های تروریستی»، از جمله تحریک طالبان پاکستان رسیده و از آن برای انجام «حملات تروریستی» در پاکستان استفاده شده‌ است.

این وزارتخانه افزود که از طالبان خواسته شده است اقدامات لازم را برای جلوگیری از دسترسی «گروه‌های تروریستی» به سلاح‌های امریکایی انجام دهند.

نمایندگان پاکستان، چین و روسیه در نشست شورای امنیت سازمان ملل در ۲۱ بهمن ۱۴۰۳ نگرانی‌های خود را در مورد فعالیت‌های گروه‌های مسلح در افغانستان ابراز کردند. آنها تاکید کردند که جامعه جهانی به اندازه کافی به موضوع دسترسی «گروه‌های تروریستی مانند داعش» به سلاح‌های باقی‌مانده امریکا در افغانستان توجه نکرده است.

واسیلی نِبنزیا، نماینده روسیه در سازمان ملل، گفت: «خروج فوری ناتو از افغانستان باعث شد که بسیاری از سلاح‌ها در افغانستان باقی بمانند و به دست داعش بیفتند.»

سفیر روسیه در صحبت‌های خود همچنین گفت که امریکا و کشورهای غربی در سراسر جهان سلاح توزیع می‌کنند و این سلاح‌ها به دست گروه‌های تروریستی می‌افتند.

طالبان این ادعاها را رد کرده است. وزارت امور خارجه طالبان در ۲۲ بهمن در بیانیه‌ای اعلام کرد که در افغانستان هیچ گروه مسلحی وجود ندارد.

در اسنادی که به دست افغانستان اینترنشنال رسیده، مناطق حضور و رفت و آمد طالبان مشخص شده است.

ریاست استخبارات طالبان، بر اساس دستورالعملی که از سوی مولوی عبدالکبیر، معاون سیاسی سابق رئیس‌الوزرا، به ریاست دفاع و امنیت طالبان صادر شده، مناطقی را مشخص کرده است که جیش‌العدل در آن‌ها حضور دارند.

مولوی عبدالکبیر در ماه خرداد ۱۴۰۳ به ایران سفر کرده بود. با توجه به این دستورالعمل به نظر می‌رسد که مقامات جمهوری اسلامی ایران نگرانی‌هایی درباره پناهگاه‌های جیش‌العدل در افغانستان با او مطرح کرده‌اند.

استخبارات طالبان نقشه‌هایی را با ریاست امور اداره دفاع و امنیت به اشتراک گذاشته است که بر اساس آن‌ها نگرانی‌هایی در مورد حضور جیش‌العدل در برخی مناطق خاص ابراز شده است. یک منبع از اداره امور طالبان، به افغانستان اینترنشنال گفت که پس از سفر مولوی عبدالکبیر به ایران، اطلاعاتی در رابطه با جیش‌العدل با دفتر او به اشتراک گذاشته شده است.

در نقشه‌های یاد شده، ولایت‌ها و مناطق زیر مشخص شده‌اند:

۱. نیمروز

نیمروز در غرب افغانستان قرار دارد و مرز طولانی با ایران دارد. این ولایت به‌عنوان یک منطقه مهم برای قاچاق، عبور مرزی و فعالیت‌های گروه‌های مسلح شناخته می‌شود.

اداره اطلاعات طالبان در دو منطقه میرآباد و چهاربرجک در نیمروز احتمال حضور جیش‌العدل را مطرح کرده و از دو فرمانده طالبان به نام‌های شیخ عمار آخوند و مولوی انعام‌الله یاد کرده است.

در این نقشه مشخص نشده است که آیا این دو نفر با جیش‌العدل ارتباط دارند یا خیر، اما تنها به این اشاره شده که این دو نفر مسئولان امنیتی طالبان هستند.

۲. فراه

فراه ولایتی است که با ایران مرز دارد و به‌دلیل خلاهای امنیتی، مکانی مناسب برای گروه‌های مختلف به شمار می‌آید. معاون عملیاتی ریاست امنیت ملی ولایت فراه در دولت پیشین افغانستان به افغانستان اینترنشنال گفت که فراه، منطقه‌ای مهم برای فعالیت‌های جیش‌العدل است.

بر اساس اسناد اداره اطلاعات طالبان، چندین منطقه به نام‌های توج، قلعه ریگ و اناردره به‌عنوان مناطقی که احتمال فعالیت و حضور جیش‌العدل در آنها وجود دارد، ذکر شده‌اند.

در این اسناد همچنین به مسئولان امنیتی این سه منطقه، یعنی مولوی گل آغا، قاری گل علی و مولوی نورالدین اسلام‌یار اشاره شده است.

پیشتر نیز تعدادی از مقام‌های مرزی ایرانی در فراه از حضور جیش‌العدل در این منطقه سخن گفته بودند.

۳. هلمند

هلمند در جنوب افغانستان واقع شده و به‌عنوان یک منطقه مهم تحت نفوذ طالبان شناخته می‌شود. اگرچه شواهد قطعی درباره حضور جیش‌العدل در این منطقه وجود ندارد، اما در نقشه‌ای که استخبارات طالبان تهیه کرده، نام بهرامچه در این ولایت نیز به‌عنوان یکی از مناطقی که جیش‌العدل در آن نفوذ دارد ذکر شده است.

بر اساس اسناد استخبارات طالبان، مسئول امنیتی طالبان در این منطقه مولوی هجران آخوند است.

۴. هرات

هرات یک ولایت مهم افغانستان است که مرز طولانی با ایران دارد. در دوران جمهوری اسلامی افغانستان نیز از هرات صدای مخالفت با جیش‌العدل بلند شده بود. مولوی نور محمد اسلام‌جار، والی فعلی طالبان در هرات، در سال ۲۰۱۸ جیش‌العدل را «کافر» و «ملحد» خوانده بود.

استخبارات طالبان در هرات نیز دو منطقه جاه‌ریگ و کوهستان را مشخص کرده که در آن‌ها نگرانی‌هایی در مورد حضور جیش‌العدل ابراز شده است. استخبارات طالبان از مولوی صهیب محمدی و مولوی گل‌آغا به‌عنوان مسئولین امنیتی این دو منطقه نام برده است.